Zo maak je het multinationals veel moeilijker om belasting te ontwijken
Paradise Papers © Trouw
Sinds de openbaringen van de Paradise Papers lopen we het risico weer terug bij af te zijn. Een groot deel van de bevolking roept nu: “We wisten toch al lang dat ze hun zakken aan het vullen waren!” Dit gevoel wordt versterkt door een gebrek aan reactie uit de politiek. Het is precies dit fatalisme, het gevoel dat alles boven onze hoofden wordt bekokstoofd, dat langzaam leidt tot de dood van Europa. Na de verontwaardiging is het nu tijd om te handelen. Ons Europa is niet gedoemd altijd maar toe te kijken terwijl zijn publieke middelen gestolen worden.
Gemiste kans
Het is mogelijk het wegstromen van geld naar andere landen te stoppen. Het zou al genoeg zijn voor Europa om een geloofwaardige lijst van belastingparadijzen op te stellen en financiële transacties naar deze schurkenstaten te voorkomen door de belastingverdragen met al deze landen op te zeggen. De lijst die de EU onlangs publiceerde, is een gemiste kans. Zeventien landen worden genoemd, maar politieke onderhandelingen hebben ertoe geleid dat gekende belastingparadijzen zoals Britse overzeese gebieden, Hong Kong, Singapore en Qatar, er niet op voorkomen. Ook ontbreken EU-leden op deze zwarte lijst, terwijl Malta, Cyprus, Ierland, Nederland en Luxemburg zich ook van dit soort belastingpraktijken bedienen.
Het zou heel voordelig zijn als Europese landen vrijelijk belasting kunnen heffen over winsten die nu ontsnappen richting belastingparadijzen. Maar de EU-lidstaten hebben de politieke wil niet om te handelen. Hun passiviteit komt neer op medeplichtigheid. Binnen de EU spelen sommige lidstaten dubbel spel. Aan de ene kant zijn ze verontwaardigd en beloven meer te doen. Aan de andere kant blokkeren ze belastingtransparantie en hervorming in de harmonisering van belastingregels.
Ondanks deze situatie en het feit dat besluiten alleen met unanimiteit kunnen worden genomen, heeft de EU toch de middelen om vooruitgang te boeken. Er liggen veel voorstellen op tafel. Eén ervan in het bijzonder kan het multinationals veel moeilijker maken om belasting te ontwijken.
600 miljard
Dit is de zogenaamde gemeenschappelijke geconsolideerde heffingsgrondslag voor de vennootschapsbelasting, Common Consolidated Corporate Tax Base (CCCTB). Achter deze obscure afkorting schuilt een belangrijke stap vooruit. Nu nog worden multinationals per dochteronderming belast. Daarvan hebben ze er vaak honderden. Ze sluizen hun winsten dan ook vaak door van de ene dochter naar de andere, alleen maar om van het meest aantrekkelijke belastingsysteem gebruik te kunnen maken. Volgens recent onderzoek door de econoom Gabriel Zucman is er in 2015 meer dan 600 miljard euro aan winst doorgesluisd naar belastingparadijzen (inclusief Europese, met Ierland en Nederland bovenaan de lijst): 45 procent van alle winst van multinationals.
Betaal waar je verdient
De eerste stap moet zijn om belasting te heffen over multinationals als één specifieke groep en de belastingopbrengst op basis van de economische werkelijkheid van de dochterondernemingen onder de landen te verdelen. Met andere woorden, de belasting moet betaald worden daar waar de economische activiteit plaatsvindt – en niet daar waar de belastingtarieven het laagst zijn. Deze hervorming zou Europa in staat stellen om een vijfde van de vennootschapsbelastingopbrengst terug te winnen, het gaat om 60 miljard euro per jaar.
Unanimiteit in besluitvorming is niets meer dan een excuus om niets te doen. Er is een oplossing om deze patstelling te doorbreken zonder de Europese overeenkomsten te veranderen: overgaan op stemmen bij gekwalificeerde meerderheid. Artikel 116 van het Verdrag van Rome (1957) biedt de mogelijkheid deze cruciale belastinghervorming aan te nemen zonder unanimiteit van stemming. Hiervoor is het genoeg om aan te tonen dat er concurrentievervalsing plaatsvindt. En wie ziet er nu niet hoe bedrijven die profiteren van de situatie een oneerlijk voordeel genieten ten opzichte van bedrijven die hun belasting wel netjes betalen? De Europese Commissie heeft de macht en moet de moed vinden die ook te gebruiken. Belastingontwijking is een destructief proces dat publieke middelen plundert, ongelijkheid verergert en uiteindelijk het dodelijke vergif van wantrouwen verspreidt. Iedereen die weigert actie te ondernemen draagt bij aan de ondergang van Europa.